PIELĘGNACJA JAMY USTNEJ U OBŁOŻNIE CHOREGO

Pielęgnacja jamy ustnej jest niezwykle ważna u osoby starszej, przewlekle chorej.

Opiekun nie może zapominać o pielęgnacji jamy ustnej podczas codziennych czynności higieniczno-pielęgnacyjnych.

Podopiecznym, którzy są przytomni, mogą myć zęby oraz płukać jamę ustną przygotowujemy zestaw składający się ze szczoteczki, pasty do zębów, kubeczka z płynem do płukania.

Do płukania jamy ustnej można stosować napar z szałwii, rumianku lub inne gotowe mieszanki dostępne w aptece.

Podopiecznego należy zabezpieczyć przed zamoczeniem.

Po umyci zębów pamiętamy o zastosowaniu maści ochronnej, pomadki lub wazeliny na usta w celu zapobiegania ich wysychaniu.

W przypadku, gdy podopieczny ma protezy, należy pamiętać, aby je czyścić po każdym posiłku oraz przed snem. Na noc protezy umieszczamy suchym pojemniczku lub zawinięte w czystej gazie.

Jeżeli podopieczny ze względu na stan zdrowia nie może sam wypłukać jamy ustnej, to opiekun wykonuje pędzlowanie jamy ustnej. Oczyszcza również wewnętrzną stronę policzków. Czyści język.

Do pędzlowania jamy ustnej można używać gazików nawiniętych na szpatułkę. Do pędzlowania możemy użyć tych samych preparatów, co do płukania.

Przy wykonywaniu toalety jamy ustnej opiekun obserwuje czy nie pojawiły się zaczerwienienia, biały nalot. W przypadku pojawienia się niepokojących zmian należy skonsultować się z lekarzem.

Jeżeli podopieczny uskarża się na suchość w jamie ustnej, to należy podawać częściej płyny do picia, cukierki bezcukrowe do ssania, płukać jamę ustną siemieniem lnianym lub zastosować tzw. sztuczną ślinę (preparat do kupienia w aptece).

---

NIETRZYMANIE MOCZU

Problem ten dotyczy wielu osób, nasila się szczególnie w wieku starszym.

Czynniki, które mają wpływ na wystąpienie nietrzymania moczu:

1. -wiek (zapominanie lub brak kontroli nad potrzebami fizjologicznymi),

2. -zakażenia układu moczowego,

3. -przebyte zabiegi operacyjne układu moczowo-płciowego i końcowego odcinka układu pokarmowego,

4. -niektóre choroby (np.: przerost gruczołu krokowego, udar mózgu, stwardnienie rozsiane, cukrzyca, niewydolność krążenia, kamica nerkowa, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, guzy systemu urogenitalnego, zaburzenia lękowe),

5. -alkoholizm,

6. -niektóre leki,

7. -urazy,

W zależności od stopnia nasilenia nietrzymania moczu dobiera się odpowiednie materiały chłonne np. (pieluchomajtki, pampersy, wkładki urologiczne).

Niezwykle ważna w tym przypadku jest pielęgnacja okolic intymnych, w celu zapobiegania odparzeniom, odleżynom czy infekcjom dróg moczowych.

Dlatego też osoba opiekująca się powinna obserwować podopiecznego: jakie nasilenie mają zaburzenia w kontrolowaniu oddawania moczu i w jakich okolicznościach następuje moczenie oraz odpowiednio na to reagować.

Należy zadbać o odpowiednie ubranie dla podopiecznego, tak aby sam mógł je zdjąć lub rozpiąć.

Jeżeli podopieczny zapomina o korzystaniu z toalety, to mu o tym przypominać, dopytywać się, a nawet prowadzić do niej co 2 -3 godz.

Należy pamiętać, że nietrzymanie moczu jest sytuacją niekomfortową dla podopiecznego oraz frustrującą. Dlatego też podopieczny może ograniczać ilość przyjmowanych płynów, co będzie prowadziło do odwodnienia. Zadaniem opiekuna jest obserwacja ilości przyjmowanych płynów.

Niewskazane jest podawanie podopiecznym z problemami w kontrolowaniu oddawania moczu dużych ilości herbaty, kawy, coli czy innych napojów zawierających kofeinę.

Aby zminimalizować moczenie w nocy, kolację podajemy około 3 godzin przed snem.

Zaraz po przebudzeniu należy dążyć do opróżnienia pęcherza.

Do mycia i pielęgnacji używamy specjalnych środków nawilżających skórę. Należy pamiętać, że skóra przy częstym kontakcie z moczem staje się bardziej wrażliwa i podatna na uszkodzenia. Należy obserwować kiedy i w jakich godzinach dochodzi do moczenia się, aby podopieczny nie przebywał w przemoczonej bieliźnie.

Do higieny okolic intymnych należy wydzielić osobne przybory np. myjka, ręcznik.

W trakcie pielęgnacji obserwujemy skórę: czy nie występują zaczerwienienia, otarcia, zmiany skórne, aby w porę zastosować odpowiednie preparaty lecznicze.

W przypadku, gdy podopieczny ma założony cewnik do pęcherza moczowego lub cewnik zewnętrzny (możliwe w przypadku mężczyzn) , co do zasad prawidłowej pielęgnacji o poradę można zwrócić się do pielęgniarki środowiskowo – rodzinnej lub pielęgniarki opieki długoterminowej.

Ważne jest również zabezpieczenie łóżka przed przemoczeniem. Do tego celu służą podkłady.

Opiekun powinien wspierać podopiecznego, zapobiegać pogorszeniu stanu psychicznego.

Trzeba pamiętać, że podopieczny cierpi w wyniku zaistniałej sytuacji, ponieważ jest zależny od innych.

Pamiętajmy o szacunku należnym podopiecznemu, zbudowaniu odpowiedniej atmosfery podczas wykonywania czynności pielęgnacyjnych oraz wspieraniu poczucia własnej wartości.


(bibliografia: Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej, pod red. K. Kędziora-Kornatowska, M. Muszalik, E. Skolmowska, PZWL 2010; Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne, pod red. K. Wieczorowska-Tobis, D. Talarska, PZWL 2014)

---

NIEDOŻYWIENIE U SENIORÓW - PRZYCZYNY, OBJAWY, SKUTKI

Wraz z biegiem lat w organizmie zachodzą istotne zmiany, między innymi spowalnia się przemiana materii, zmniejsza się wydzielanie śliny, enzymów trawiennych. Spowolnieniu ulega perystaltyka jelit. Co w sumie powoduje gorsze przyswajanie składników odżywczych oraz różnego rodzaju dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Niedobory składników odżywczych są zaś przyczyną gorszego samopoczucia.

Osoby starsze ze względu na zaburzenia smaku i węchu, brak apetytu nie przywiązują wagi do regularnego spożywania posiłków. Wraz z wiekiem pojawiają się braki w uzębieniu, które również utrudniają prawidłowe odżywianie się. Dlatego też osoby starsze wolą pożywienie lekkostrawne, ale nie zawsze pełnowartościowe. Stąd też u osób tych często występuje niedożywienie spowodowane niedoborem składników mineralnych i witamin oraz odwodnienie.

W przypadku niedożywienia nasilają się procesy chorobowe. Szczególną uwagę należy zwrócić na takie objawy jak:

1. -zmniejszenie masy ciała,

2. -utrata sił,

3. -apatia,

4. -zmęczenie,

5. -wzdęcia, zaparcia,

6. -zaburzenia funkcji układu oddechowego (zanik mięsni oddechowych),

7. -upośledzenie funkcji nerek,

8. -zaburzenia ze strony układu nerwowego m.in. pogorszenie funkcji poznawczych, splątanie,

9. -objawy neurologiczne (zaburzenia czucia),

10. -zmniejszenie masy mięśniowej (utrudnione poruszanie się, częstsze upadki).

W wyniku niedożywienia dochodzi między innymi do:

1. -zaburzeń ze strony układu krążenia, co powoduje upośledzenie czynności skurczowej serca,

2. -zaburzeń ze strony ze strony układu oddechowego, co powoduje pogorszenie sprawności wentylacyjnej, a w konsekwencji prowadzi do zapalenia płuc,

3. -niedokrwistości spowodowanej niedoborami,

4. -zmniejszenia białek w surowicy krwi, co prowadzi do gorszego gojenia się ran, a nawet powstawania odleżyn,

5. -zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,

6. -osteoporozy,

7. -wzrostu chorobowości, organizm staje się podatny na różnego rodzaju choroby i infekcje.

Mając na uwadze powyższe opiekun osoby starszej powinien pamiętać:

1. -aby dieta seniora była urozmaicona, a jednocześnie uwzględniała indywidualne zalecenia wynikające z innych schorzeń np. nadciśnienie, cukrzyca

2. -o ograniczeniu w diecie osoby starszej cukrów prostych

3. -aby senior unikał potraw i produktów ciężkostrawnych, tłustych

4. -aby w codziennej diecie były obecne warzywa i owoce (surowe lub gotowane)

5. -unikać większej ilości soli i ostrych przypraw, w zamian stosować przyprawy ziołowe

6. -należy przygotowywać posiłki o mniejszej objętości, ale częściej (4-5 razy dziennie, wtedy będzie większe prawdopodobieństwo, że senior zje posiłki pełnowartościowe),

7. -o apetycznym wyglądzie, co pobudzi osoby starszej,

8. -produkty mogą być bardzo drobno pokrojone, w razie konieczności zmiksowane

9. -o właściwej podaży płynów zgodnie z zaleceniem lekarza.

Zalecane produkty w diecie osób starszych to: chude mięso, wędliny, ryby, drób, przetwory mleczne, nabiał, jaja, różnego rodzaju herbaty, owoce, warzywa oraz soki, zioła. Jeżeli nie ma przeciwwskazań również produkty pełnoziarniste, ciemne pieczywo, kasze gruboziarniste.

Jeżeli stan zdrowia seniora na to pozwala, to opiekun powinien angażować go we wspólne przygotowywanie posiłków. Przygotowane samodzielnie posiłki lepiej smakują.

Opiekun powinien zadbać o przyjazną atmosferę podczas posiłków, co pozwoli podopiecznemu znajdować tak ważną w tym przypadku przyjemność w jedzeniu.

Jeżeli to możliwe należy zapewnić seniorowi spożywanie posiłków przy stole wraz z innymi domownikami.

Opiekun powinien zachęcać seniora, aby w miarę możliwości sam spożywał posiłki.

Dbamy o to, aby podopieczny zachował jak najdłużej samodzielność w czynnościach dnia codziennego.

Opiekun powinien zachęcać podopiecznego do przyjmowania płynów, a nawet proponować wspólne wypicie napoju (pozwoli to również na kontrolę przyjętych płynów).

Opiekun powinien pamiętać o lekkiej kolacji dla swojego podopiecznego, co zapobiegnie nocnemu głodowi oraz spadkowi poziomu cukru we krwi.

Nie zmuszać podopiecznego do jedzenia, ale też nie pozwalać, by senior rezygnował z posiłków.

suplementacja diety

Obecnie w aptekach dostępnych jest wiele suplementów diety, zanim po nie sięgniesz skonsultuj się z lekarzem. Zarówno niedobór jak i nadmiar tych składników może być niebezpieczny dla zdrowia seniora.

W przypadku niedożywienia, które powoduje znaczne niedobory białkowe może być konieczne zastosowanie specjalnych mieszanek odżywczych dostępnych w aptekach. Mieszanki takie stosuje się po konsultacji z lekarzem zaczynając od małych dawek, tak aby organizm osoby starszej przyzwyczaić i uniknąć niepożądanych skutków ubocznych np. nudności, biegunka.

(bibliografia: Pielęgniarstwo geriatryczne, pod red. K. Galusa, Urban & Partne, 1998; Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne, pod red. K. Wieczorowska-Tobis, D. Talarska, PZWL 2014; Gerontologia Polska 2006, tom 14, nr 2, 57-62;)

---

JESIEŃ ŻYCIA, CZYLI CO SIĘ DZIEJE Z BABCIĄ I DZIADKIEM?

Starość to najczęściej czas narastania problemów zdrowotnych. Są to problemy odbierające samodzielność, obniżające poczucie własnej wartości, nakładające konieczność pomocy innych osób. Ich specyfika wynika z procesu starzenia się organizmu.

Do tych problemów zaliczają się:

1. -Nietrzymanie moczu i/lub stolca.

2. -Zespoły otępienne.

3. -Unieruchomienie.

4. -Zaburzenia równowagi i upadki.

5. -Błędy jatrogenne.

Nietrzymanie moczu i/lub stolca
Problem ten jest bardzo przykry i bolesny dla osób nim dotkniętych. Powoduje uczucie braku kontroli nad swoim ciałem i jego reakcjami. Konieczne staje się używanie środków higienicznych np.: pieluchomajtek czy wkładek.

Zespoły otępienne
Są wynikiem postępujących zmian degeneracyjnych w mózgu np.: w przebiegu choroby Parkinsona, po udarach mózgu, urazach. Początkowe objawy mogą być nieznaczne i uważane za krótkotrwałe roztargnienie osoby starszej, np.: zapominanie o zamknięciu drzwi, trudności w rozmowie. Później objawy nasilają się – mogą wystąpić: agresja, dezorientacja w czasie i miejscu.

Unieruchomienie
Unieruchomienie to długotrwałe przebywanie w jednej pozycji np.: w łóżku czy na wózku inwalidzkim. Może być skutkiem wcześniejszych urazów np.: złamań, chorób np.: zapalenia płuc, depresji, choroby Alzheimera.

Zaburzenia równowagi i upadki
Przyczyną tych problemów są zmiany zachodzące w organizmie osób starszych, np.: zaburzenia wzroku, słuchu, funkcji błędnika, uszkodzenia mózgu w przebiegu otępień, stany po udarze mózgu, choroba Parkinsona, choroby psychiczne, skłonność do omdleń, zwiększenie oddawania moczu w porze nocnej, stosowanie dużej ilości leków, zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostnym. Również śliskie podłogi czy progi w mieszkaniu mogą być przyczyną upadków.

Błędy jatrogenne
To działania personelu medycznego, które negatywnie wpływają na stan pacjenta, np.: niezrozumienie przez pacjenta przekazywanych informacji. Mogą być przyczyną lęku chorego, braku zaufania do personelu medycznego, potęgowania objawów chorób. Błędem jatrogennym jest także stosowanie nadmiernej ilości leków.

Typową cechą wieku geriatrycznego jest wielochorobowość, czyli współwystępowanie kilku chorób przewlekłych. Z tego powodu objawy jednej choroby mogą maskować lub nasilać objawy innej występującej choroby. Konsekwencją wielochorobowości jest wielolekowość, czyli stosowanie znacznej ilości leków jednocześnie. Skutkiem stosowania wielu leków jest możliwość wystąpienia objawów niepożądanych, które mogą być uważane za objawy chorobowe, co może wiązać się z przyjmowaniem kolejnych leków przez osobę starszą.

W okresie starzenia się może wystąpić tzw. zespół słabości, który charakteryzuje się zmniejszeniem rezerw i odporności na czynniki stresogenne, w wyniku skumulowania się obniżonej wydolności różnych układów organizmu, oddziaływań na organizm samego procesu starzenia się, współistnienia wielu chorób oraz czynników środowiskowych. U osób z tym zespołem istnieje duże ryzyko załamania równowagi organizmu i wystąpienia niesprawności.

Do objawów zespołu słabości należą:

• -utrata masy mięśniowej,

• -spadek masy ciała i niedożywienie,

• -zmniejszenie siły mięśniowej

• -zmniejszenie tolerancji wysiłku,

• -spowolnienie ruchowe,

• -zaburzenia równowagi,

• -zmniejszona aktywność fizyczna,

• -pogorszenie funkcji poznawczych,

• -zwiększona wrażliwość na działanie czynników stresogennych.

Profilaktyka i postępowanie z osobami z zespołem słabości obejmuje:

1. -unikanie stosowania zbyt wielu leków,

2. -ocena funkcji poznawczych i nastroju chorego,

3. -uruchamianie,

4. -poprawa stanu odżywienia.

---

CHORY Z ZESPOŁEM OTĘPIENNYM

pogarszająca się pamięć
Ważne jest wspomaganie pamięci poprzez stały rozkład dnia, powtarzalność zajęć oraz ćwiczenie pamięci np. rozwiązywanie krzyżówek, rysowanie.

zmiany w dobowym rytmie
Podopieczny może być nadmiernie aktywny w nocy, natomiast w dzień może zapadać w krótkie drzemki. W takiej sytuacji opiekun powinien mobilizować do aktywności podopiecznego w dzień poprzez różnego rodzaju zajęcia w tym aktywność ruchową, spacery, sprzątanie w domu.

trudności z wykonywaniem ruchów precyzyjnych, drżenia
Opiekun nie powinien ponaglać podopiecznego, wyręczać go. W miarę jak choroba postępuje warto zadbać o bezpieczne otocznie podopiecznego m. in. usunąć dywaniki, które stanowią niestabilne podłoże, zamontować dodatkowe uchwyty nad wanną, pod prysznicem, w toalecie; maty antypoślizgowe w wannie/brodziku.

zmniejszony apetyt lub zapominanie o posiłkach
Należy ustalić stałe pory posiłków. Starać się, aby były one urozmaicone oraz lekkostrawne.

problemy z komunikacją
Podopieczny miewa problem z porozumiewaniem się, wyrażaniem własnych emocji. Zapomina nazw, myli słowa. Opiekun powinien wykazać spokój i cierpliwość w kontakcie z podopiecznym. Ważny jest m. in. ton głosu opiekuna, gesty. Informacje należy przekazywać w sposób jasny, zwięzły.

bezpieczeństwo

• -podłoga: usunąć dywaniki chodniczki

• -schody w domu: powinny być zabezpieczone barierkami

• -gniazda elektryczne: zabezpieczyć zatyczkami, schować w miarę możliwości kable elektryczne oraz telefoniczne

• -okna i drzwi: zabezpieczyć przed otwarciem przez chorego

• -usunąć tłukące się oraz niebezpieczne przedmioty (np. ostre, wolnostojące szafki)

• -łóżko w pokoju podopiecznego ustawić tak, aby był do niego dostęp z każdej strony

• -zorganizować kącik do wypoczynku dla podopiecznego z jego ulubionymi przedmiotami, fotel najlepiej z podnóżkiem, stolik

• -łazienka: zamontować dodatkowe uchwyty nad wanną, w toalecie, maty antypoślizgowe w wannie/brodziku; siedzisko(krzesło), które będzie pomocne przy myciu podopiecznego.

• -obuwie: stabilne, z antypoślizgową podeszwą

• -przy wyjściu z domu zaopatrzyć podopiecznego w metryczkę z adresem zamieszkania, telefonem do opiekuna

(bibliografia: Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej, pod red. K. Kędziora-Kornatowska, M. Muszalik, E. Skolmowska, PZWL 2010; Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne, pod red. K. Wieczorowska-Tobis, D. Talarska, PZWL 2014)